Η Ελλάδα δεν αγαπάει τον μουντό καιρό, τη συννεφιά, τη βροχή και τη νύχτα που πέφτει νωρίς έξω. Ο ήλιος μάλλον έχει αγκυροβολήσει στη χώρα και τα χαμηλά βαρομετρικά δεν δείχνουν επίμονες διαθέσεις. Όταν όμως φθάνουν και αυτά στην Ελλάδα, μοιάζουν να εκφράζονται έντονα. Σαν να βρίσκει και ο καιρός τον δικό του προορισμό σε όλες του τις εκφάνσεις. Μαζί με τους ανθρώπους, που κατοικούν σε αυτόν εδώ τον τόπο.

Το άλγος του νόστου (=νοσταλγία) έχει συμπυκνώσει όλο το νόημα και τα συναισθήματα σε μια λέξη που συμπεριλαμβάνεται στα λεξικά του σύγχρονου δυτικού κόσμου. Ξεκίνησε από εδώ και ταξίδεψε εκεί έξω. Σε περιοχές και τόπους, όπου σήμερα πολλά ταλέντα έχουν φύγει ή σκέπτονται ακόμα και τώρα να φύγουν (brain drain). Αυτό που παραλείπουμε να σκεφτούμε είναι ότι μαζί τους παίρνουν και έναν κόσμο έμπνευσης, που τους έφερε μέχρι το παρόν. Πρόκειται για τη δική τους “μικρή Ελλάδα”, που θα δώσει το έναυσμα για να κάνουν τα επόμενα βήματα. Το δημιουργικό χάος (βλ. εδώ προηγούμενο άρθρο) είναι ο καλύτερος σύμμαχος της ευελιξίας. Και σε ένα οργανωμένο περιβάλλον, όλες αυτές οι ικανότητες που αποκτήθηκαν ξεπηδούν, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος.

Τίποτα δεν είναι όμως στατικό, ακόμα και η αντίληψη για τον εαυτό μας και τους άλλους. Ίσως οι νόρμες, οι αξίες και οι πεποιθήσεις να αλλάζουν βραδύτερα. Απλά γιατί είναι στοιχεία της κουλτούρας. Και για να αλλάξει αυτή, χρειάζονται περίπου τρεις έως τέσσερις γενιές, σύμφωνα με όσα έχει να μας διδάξει η κοινωνική ανθρωπολογία. Κάτι που ξεχνάμε όμως εδώ είναι τα 8 γράμματα της λέξης “άνθρωπος”, που δένουν σε μια τόσο ισχυρή έννοια, ικανή να επιβραδύνει ή να επιταχύνει το démarrage των εξελίξεων. 

Ας ξεπεράσουμε το σύνδρομο της νεφοσκεπούς πραγματικότητας (βλ. ακόμα και την αναζήτηση των λόγων επιστροφής στη χώρα από το εξωτερικό μόνο στον καιρό) και ας δώσουμε χώρο και σε άλλες μη καιρικές, παραγωγικές αντιλήψεις. Είναι εκείνες, που σίγουρα τροφοδοτεί ο ήλιος, αλλά δεν αναλώνονται σε αλγόριθμους για τη μείωση χρεών και ελλειμμάτων, παρά στην εισροή, στην πρόσθεση, στο νέο. Εξάλλου, η υποβάθμιση δεν ξεκινά από την οικονομία αλλά από εαυτόν. Είναι το σύνδρομο “γκαρσόνια της Ευρώπης” που στοιχειώνει ακόμα ανθρώπους σε καίριες θέσεις. Και μια χώρα δίχως προσανατολισμό στους ανθρώπους της είναι έρμαιο των εξελίξεων, δίχως αληθινό όραμα.
Χρειάζεται ευρύτητα πνεύματος και σκέψης. Η ευημερία δεν κατοικεί σε στερεότυπα που θέλουν τους “θετικούς” να σχεδιάζουν και να οργανώνουν τον κόσμο και τους “οικονομολόγους” να τον κάνουν οικονομικά βιώσιμο. Όλοι μπορούμε να εμπνευστούμε και να εμπνεύσουμε. Και για έναν τόπο, το πρώτο (εσωτερικό) κοινό αναφοράς είναι οι άνθρωποι που κατοικούν σε αυτόν. Το δεύτερο (εξωτερικό) κοινό είναι όσοι τον επισκέπτονται.

Πράγματι έχουμε την πολυτέλεια να φιλοξενούμε υπερδιπλάσιο αριθμό από τους κατοίκους της χώρας. Έχουμε την ευκαιρία να ταξιδέψουμε πραγματικά ή νοητά. Είμαστε κομμάτι μιας εξωστρεφούς πραγματικότητας γιατί και η ίδια είναι κομμάτι μας. Φαίνεται σε κάθε τι νέο που είδαμε, γνωρίσαμε, αξιολογήσαμε και μπορέσαμε να φέρουμε πίσω στη χώρα αυτή.

Ο καθένας έχει πάντα τους δικούς του λόγους που πάντα θα επιστρέφει. Ας δώσουμε λίγο χώρο να δούμε πίσω από τον εκτυφλωτικό μας ήλιο και τότε θα δούμε πραγματικά ότι ίσως υπάρχει κάτι άλλο, που αποφεύγουμε να ονοματίσουμε. Διαφορετικά η χώρα θα ήταν μόνο μια απέραντη chaise longue (σ.σ. σεζ λονγκ). Ίσως είναι οι άνθρωποι που συνεργαστήκαμε, από όπου ξεκινήσαμε και όπου θέλουμε να συνεχίσουμε.

Όση ανεπάρκεια και έλλειψη επαγγελματισμού μπορεί να υπάρχει, άλλη τόση προσοχή χρειάζονται οι μετρημένοι άλλοι, που μαζί τους φθάσαμε σε μια επιτυχημένη συνεργασία. Οι λόγοι για τον καθένα διαφορετικοί. Και για μένα ήταν τα στελέχη,οι υπάλληλοι και οι τουρίστες (2.216) που με υποδέχτηκαν σε 104 τελικούς προορισμούς στη χώρα, μεταφέροντας περίπου 250 κιλά πρωτογενούς γνώσης στις αποσκευές μου και όλες εκείνες οι πολύτιμες στιγμές με αξιόλογους ανθρώπους και συνεργάτες, που διαδέχθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, πάντα συνοδεία αυτού του μοναδικού ήλιου (+1). Για να γίνει το ταξίδι επιστήμη.

Το ταξίδι της γνώσης και του μυαλού μπορεί να δει πίσω από τον ήλιο που, κάποιες φορές “τυφλώνει”. Μπορεί να έχει ως στόχο και μια “βροχή” διαφορετική. Ας είναι λοιπόν το “brain rain” η μόνη βροχή που θα αγαπήσουμε για να αξιοποιήσουμε τα ταλέντα που έχει αναδείξει και διαθέτει η χώρα. Η πιο όμορφη σκέψη σε καλοτάξιδες ευχές βρίσκεται συνήθως στην υπόσχεση της επιστροφής.