Βερολίνο 5 χρόνια μετά τις συζητήσεις για τη σημασία της πολιτιστικής διπλωματίας και τον ρόλο του τουρισμού σε αυτή τη μορφή “ήπιας ισχύος” (soft power). Ταξίδια ανθρώπων και γνώσεων, ανταλλαγή εμπειριών σε μια προσπάθεια αναγνώρισης, ανάδειξης και μετάδοσης της κουλτούρας, των αξιών και των ιδεών των εθνών στον κόσμο. Ο τουρισμός προσθέτει χρώμα στον παγκόσμιο πολυπολιτισμικό καμβά με έναν ξεχωριστό τρόπο. Όμως με τον επαναπροσδιορισμό των ορίων μεταξύ ασφάλειας και τρομοκρατίας, η αίσθηση του χωρο-χρόνου μοιάζει διαφορετική για τον σύγχρονο ταξιδευτή, σε έναν προβληματισμό προς τα πού, γιατί, πώς, με ποιούς σε ένα τόσο ασταθές περιβάλλον σε άσπρο-μαύρο. Είναι το σοκ της απαρχής. Η αβεβαιότητα κυριαρχεί. Και “πολύτιμος” εχθρός της αβεβαιότητας είναι η γνώση. Τι έχει όμως αλλάξει;
Νέα Υόρκη 15 χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου με μελέτες, θέσεις και αντιθέσεις για την πολιτιστική διπλωματία έναντι της στρατιωτικής ισχύος (hard power). Και όμως αυτό που σήμερα συμβαίνει δεν θυμίζει σε τίποτα την περιόδο του Ψυχρού Πολέμου. Τότε η εικόνα εθνών έβρισκε δημιουργική έκφραση για να επικοινωνήσει αξίες μέσα από τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο κ.ο.κ.  Το κίνητρο για έναν “ελεύθερο κόσμο” άρχισε να μεταφέρεται απ’ άκρη σ’ άκρη μέσα από τις τέχνες και όχι απαραίτητα μέσα από αυστηρές πολιτικές, κανόνες, λόγους και διατυπώσεις. Καλλιτέχνες και λόγιοι μπορούσαν να μιλήσουν ο ένας τη γλώσσα του άλλου. Το έδαφος είχε ήδη προετοιμαστεί με τον καλύτερο τρόπο για να ξεπεραστούν εμπόδια της εποχής.

Παρίσι 5 μήνες μετά τη 13η Νοεμβρίου και στο διάστημα που μεσολάβησε ακούστηκαν απόψεις, με συγκλίσεις και αντεγκλίσεις, με a posteriori ανάληψη δράσεων σε εικόνες πολιορκίας πόλεων, όπως τότε στο Βέλγιο – βλ. προηγούμενο άρθρο [link]. Μια νέα οπτική προστίθεται πλέον στη σημερινή κατάσταση. Πόσα έχει άραγε διδαχθεί και η Ελλάδα για μια a priori διαχείριση καταστάσεων κρίσης; Στις αρχές της οικονομικής μόνο κρίσης, 6 χρόνια πριν, ταξιδέψαμε με τη φράση “you are Greek and you have to pay back now” σε θαλάσσιες διαδρομές της Μάγχης και σε δείπνο στην Κοπεγχάγη . Το αρνητικό ισοζύγιο δημοσιότητας βαραίνει ήδη την Ελλάδα σε μια εύθραυστη εικόνα σταθερότητας, με αιχμή την οικονομική κρίση, την έλλειψη αξιοπιστίας, τις εικόνες από την προσφυγική κρίση και την αστάθεια στη γύρω περιοχή.

Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη, Βρυξέλλες,  λίγες ημέρες μετά τις νέες τρομοκρατικές επιθέσεις και η αβεβαιότητα έχει στήσει το πλέον κατάλληλο σκηνικό για νέες συζητήσεις προβληματισμού. Δεν χρειάζεται να αναζητήσει κάποιος τη λίστα με τις πληγείσες από την τρομοκρατία περιοχές. Τουλάχιστον οι μισές ειδήσεις στην πρώτη σελίδα των νέων του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού  [link] αναφέρονται σε γεγονότα που έχουν ήδη σημαδέψει τον μήνα που μόλις πέρασε, από το Βέλγιο και την Τουρκία, ως τη Ρωσία και την Ακτή Ελεφαντοστού.
Και όμως κινείται… στη ροή ειδήσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού ξεχωρίζουν οι θετικές προοπτικές του κλάδου στην Ελλάδα, με βάση τις πρόσφατες ΙΤΒ-εκτιμήσεις στη Γερμανία. Ωστόσο, το παγκόσμιο stream νέων στον κόσμο έχει ακόμα ανάγκη από θετικό περιεχόμενο made in Greece και η φωνή του ελληνικού τουρισμού έχει υποβαθμιστεί με όλο και λιγότερα σημεία επίσημης παρουσίας στο εξωτερικό. Χρειάζεται οργανωμένο πλάνο δράσης. Τώρα που υπάρχει ακόμα χρόνος. Γιατί ακόμα όλα κινούνται…

Και όμως κινείται…  ο κόσμος, η τέχνη και η νέα γνώση που δημιουργείται. Η δύναμη του πολιτισμού αντικατοπτρίζεται πιο καλά μέσα από την ερμηνεία του ανά τον κόσμο παρά από την καλλιέργειά του ως αυτοσκοπός. Η επίγνωση του ταξιδεύειν και ο τουρισμός στις πιο θεματικές του μορφές έχουν πολλά να προσφέρουν στην πολιτιστική διπλωματία. Το σήμερα δεν επιβιώνει μόνο με αναμνήσεις του χθες και το αύριο δεν χτίζεται παρά μόνο με όραμα για το μέλλον. Δεν αρκούν οι αναμνήσεις από τη jazz άλλων εποχών, από το Holywood που γνωρίσαμε, ούτε από τα μπαλέτα Bolshoi και Kirov. Οι δράσεις και οι εκδηλώσεις από το British Council, το Goethe Institut και το Institut Français ίσως δεν είναι από μόνες τους πλέον αρκετές ή κάποιες από αυτές πρέπει να αλλάξουν μορφή.  Η “παγκοσμιοποιημένη” κοινωνία έχει ανάγκη από ουσιαστικούς διαπολιτισμικούς διαλόγους.

Και όμως κινείται… ο κόσμος κινείται και θα συνεχίσει να κινείται. Η παγκόσμια αγορά του ταξιδεύειν εμφανίζει αντιστάσεις. Το ταξίδι δεν θα σταματήσει να έχει τη δική του θέση στον προσωπικό χάρτη αντίληψης των πολιτών του κόσμου με περισσότερες όμως εγγυήσεις για ασφάλεια σε μια νέα, πολύπλοκη πραγματικότητα. Η προώθηση της ασφάλειας και η ανεμπόδιστη συνέχιση των ταξιδιών βρίσκονται στην επίσημη to-do-list των εκπροσώπων του κλάδου,  βάση τις πρόσφατες προτεραιότητες του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού. Στη νέα εποχή που διαμορφώνεται, η επίκληση στην ασφάλεια θα διαχωρίσει νικητές και ηττημένους, επιβραβεύοντας όσους επένδυσαν στην ασφάλεια, ως ουσιαστική πρόταση πώλησης και όχι ως πυροτέχνημα επικοινωνίας.

Η ιστορική μνήμη διδάσκει, η απλότητα στέλνει reminders, η επιστήμη βρίσκεται εδώ για να βοηθήσει και acadepreneurial δράσεις έρχονται δυναμικά να υποστηρίξουν, να συμπαρασύρουν σε ένα κλίμα ενθουσιασμού ακόμα και όσους αμφιβάλλουν ότι όλα ακόμα κινούνται. Οι δυσκολίες ίσως τελικά δεν πληθαίνουν, απλώς αλλάζουν μορφή στην εξελικτική τους πορεία. Και όπως φέρεται να είχε δηλώσει ο Γαλιλαίος: “e pur si muove” (και όμως κινείται…).